صنایع دستی پس از جنگ جهانی دوم با محتوای هنری و فرهنگی مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفت و ۱۰ ژوئن سال ۱۹۶۴ میلادی، نخستین کنگره جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعت گران بیش از ۴۰ کشور جهان در نیویورک برگزار و تاسیس شورای جهانی صنایع دستی به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب شد.
با تأسیس سازمان ملل متحد، محافظت از میراث های فرهنگی بشری بر عهده «یونسکو» گذاشته شد و از آن سال تاکنون صنایع دستی به صورت بخشی از حیات فرهنگی اقتصادی ملل مورد توجه قرار گرفت.
هم اکنون ۹۰ کشور تحت پوشش شورای جهانی صنایع دستی هستند و ایران در سال ۱۳۴۷ هجری شمسی مصادف با ۱۹۶۸ میلادی توسط سازمان صنایع دستی ایران به عضویت این شورا و به تبع آسیایی بودن به عضویت مجمع آسیا و اقیانوسیه شورا درآمد.
از جمله صنایع دستی خوزستان می توان به کپوبافی، حصیربافی، قالی محلی، گلیم بافی، نمدمالی، احرامی، گیوه بافی، نساجی سنتی، عبابافی، خراطی، محرق کاری، ورشوسازی، میناکاری بر روی طلا و نقره، قلم زنی و … نام برد.
کپوبافی:
یکی از صنایع دستی ب‍وم‍‍ی و خاص استان است که با پ‍ی‍چ‍ش ساقه های م‍رک‍ز‌ی و جوان نخل به دور ساقه های ک‍رت‍ک شکل می گیرد و با نقش ان‍د‌از‌ی ک‍‍ام‍و‌ا‌ه‍‍ا‌ی ال‍و‌ان، زیبایی آن چ‍ن‍د ب‍ر‌اب‍ر می شود. مرکز بافت ک‍پ‍و، د‌ه‍س‍ت‍‍ان «ش‍‍ه‍ی‍ون» و‌اق‍‍ع در شهرستان دزفول بوده و م‍‍ع‍م‍ولاً به شکل سبدهای در د‌ار و ب‍دون در به صورت س‍ی‍ن‍‍ی در اندازه های مختلف رن‍گ‍‍ی و ساده بافته می شود.
حصیربافی:
از ق‍دی‍م‍‍ی ترین صنایع دستی خوزستان و بسیار پ‍ررون‍ق است و ف‍ر‌آورده های آن در ه‍م‍ه ن‍ق‍‍اط ایران ع‍رض‍ه می شود، ام‍روز در ن‍ق‍‍اط مختلف خوزستان ه‍ر جا که دس‍ت‍رس‍‍ی به ب‍رگ نخل و ن‍‍ی و ت‍رک‍ه ام‍ک‍‍ان پ‍ذی‍ر باشد می توان حصیربافی را دی‍د. شهرهای آبادان خرمشهر، ش‍‍ادگ‍‍ان و دش‍ت آز‌ادگ‍‍ان از مراکز عمده تولید این محصول است.
قالی محلی:
نوعی قالی با کیفیت بالا و نقوش بسیار متنوع در شمال استان است که توسط زنان و دخ‍ت‍ر‌ان بختیاری ب‍دون ب‍ک‍‍ارگ‍ی‍ر‌ی ن‍ق‍ش‍ه از پ‍ی‍ش طراحی شده و فقط با ت‍ک‍ی‍ه بر ذ‌ه‍ن خ‍لاق آنان تولید می شود. اکثر نقوش این قالی ها بسیار متنوع و چ‍ش‍م ن‍و‌از و بیشتر از طب‍ی‍‍ع‍ت و م‍ح‍ی‍ط اطر‌اف زندگی آنان مانند گ‍ل، ک‍‍اس‍ه، م‍‍ا‌ه‍‍ی، پ‍رو‌ان‍ه، ش‍‍ان‍ه تشکیل می شود. شهرهای مسجد سلیمان، ان‍دی‍م‍ش‍ک و ایذه از مراکز تولید این محصول می باشد.
گلیم بافی:
هفتگل یکی از بخش های شهرستان رامهرمز از مناطق عمده تولید گلیم در استان است که اکثر بافندگان آن ترک زبان و از عشایر قشقایی هستند.
احرامی (سجاده):
نوعی زیرانداز محسوب می شود که در قدیم به عنوان سجاده نماز و در ابعاد ۹۰ در ۷۰ سانتی متر تولید می شده اما اکنون در ابعاد مختلف بافته بوده و گاه بافت آن تا طول سه متر به عنوان کناره هم سفارش داده می شود. بافت احرامی در خوزستان از سابقه دیرینه ای برخوردار است و بر روی دارهای سنتی دووردی بسته شده و مواد اولیه آن را نخ پنبه و پشم تشکیل است. مراکز بافت احرامی در شهرستان های شوشتر، دزفول و بهبهان است.
گیوه بافی:
پاپوشی است بسیار سبک و راحت که تولید آن در شهرستان های دزفول، بهبهان و شوشتر رواج داشته و مواد اولیه آن چرم، پنبه و نخ تابیده و پارچه نازک نخی، کتیرا، پوست دباغی شده، موی بز و چسب است که با ابزار سندان چوبی، مشته، درفش، چسنی، دواگیر، چاقو، پراز و … تولید می شود.
نساجی سنتی:
در استان خوزستان به ویژه در شهرهای شوشتر و دزفول از قدمت بسیار بالایی برخوردار بوده تا آنجا که قزبافی (ابریشم بافی) در شهرستان شوشتر به گذشته های بسیار دور باز می گردد. به طوری که پارچه پوشش خانه کعبه از دیبای شوشتر تهیه می شده که به صورت دووردی و چهاروردی بافته می شود. از عمد ه محصولات این رشته جاجیم، زیلو، موج، ملحفه و انواع منسوجات است.
عبا بافی:
مرکز بافت عبا در شهرستان بهبهان و از قدمت بالایی در این زمینه برخوردار است، معروفیت عبای بهبهان مدیون کیفیت بالا در بافت و مواد اولیه آن است. عبا در بهبهان از پشم شتر و نیز از پشم نژاد خاصی از گوسفند عربی بافته می شود و به جز بازارهای داخلی به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز صادر می شود.
تولیدات عشایری:
وریس بافی (کارتی)، خورجین، چوقا، حور، توبره، جل مهده و … از انواع بافته های عشایر است. این بافته ها که بیش از ۱۰ نوع محصول را شامل می شود عمدتا توسط عشایر بختیاری در شمال خوزستان در دامنه های جبال زاگرس تولید می شود و تمامی مراحل پشم چینی، پشم ریسی، رنگرزی تا مرحله بافت آنها توسط خود عشایر صورت می گیرد.
خراطی:
مرکز خوزستان، شهرستان دزفول است که از قدمت زیادی برخوردار بوده و تولیدات آن در بازار قدیم دزفول کاملا رایج است. محصولات زیبایی از قبیل مبلمان، جالباسی، قلیان، گهواره، سبدهای نگهداری مجلات و روزنامه، میل زورخانه، جا کفشی، ظروف مختلف و قطعات ظریف هنری از عمده تولیدات این هنرو صنعت که مواد اولیه آن انواع چوب است، محسوب می شود.
محرق کاری:
قدمت محرقکاری در خوزستان زیاد نیست و رشته ای جوان است اما به دلیل فراوانی مواد اولیه آن در استان، گسترش وسیعی پیدا کرده و هم اکنون در اکثر شهرستان ها و در مراکز آموزش صنایع دستی خوزستان به علاقه مندان آموزش داده می شود. محرق کاری شباهت زیادی به معرق چوب دارد با این تفاوت که تابلوهای محرق، ساده تر و سریع تر از تابلوهای معرق ساخته می شود. مواد اولیه این هنر، ساقه جو و گندم است که با تکنیکی بسیار ساده بر روی زمینه پارچه ای یا سطوح صاف چسبانده می شود.
ورشو سازی:
ورشوسازی دزفول دومین رتبه کشور را داراست و با ظروف بسیار متنوع و کاربردی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سماور، قلیان، پارچ و لیوان، گلاب پاش، تنگ و قدح، آفتابه و لگن از متداول ترین تولیدات این رشته به شمار می آید.
میناکاری:
میناکاری روی طلا و نقره از هنرهای خاص استان است که توسط صابئین مندایی در استان انجام می شود. تعدادی از هنرمندان این رشته در استان آوازه جهانی دارند و آثارشان منحصر به فرد است. آنان با ظرافت خاصی نقش های نخل و قایق روان بر روی کارون و کاروان های شتر را بر روی مینای ریخته شده بر قطعات طلا درآورده و دستبند، حمایل، گردنبند، سینه ریز، گوشواره و انگشتر به یادگار می نگارند. این آثار علاوه بر جنبه اقتصادی، دارای ارزش هنری بسیار بالایی هستند.
فلزکاری:
در استان خوزستان ساخت وسایل فلزی در شهرهای دزفول، اهواز، مسجد سلیمان، بهبهان، رواج دارد که تولیدات مختلفی از قبیل داس، تیشه، قیچی، قند شکن و … از محصولات آنان است. آهنگران خوزستان ابتدا فلز را به اندازه و شکل دلخواه بریده و در کوره قرار می دهند پس از گداخته شدن و انعطاف پذیری با چکش زدن به شکل مورد نظر در می آورند و در آخر با استفاده از سوهان آن را صیقل می دهند.
قلمزنی :
قلمزنی بر روی فلزات توسط صبی ها انجام می شود. روش قلمزنی بر فلزات به این صورت است که ابتدا نقش مورد نظر را بر روی ظرف طراحی کرده و سپس درون ظرف را از محلول قیر مذاب آمیخته با خاکستر یا خاک اره پر کرده و بعد با استفاده از قلم و چکش به نقوش حالتی فرو رفته می دهند و سپس قسمت های فرو رفته را با خمیر مینا که از اکسید فلزات مختلف تهیه می شود آرایش داده و ظرف مورد نظر را در کوره گذاشته و ۳۵۰ درجه حرارت می دهند، به این ترتیب لایه لعابی رنگین و شفافی برروی قسمت هایی از ظرف فلزی قلمزنی شده به وجود می آید.
تولید محصولات پوستی:
خوزستان به علت وجود عشایر بختیاری که بخش هایی از این منطقه را قشلاق خود قرار داده اند و همچنین اسکان بسیاری از آنان در این خطه، از نظر تولید پوست موقعیت خاصی را دارا می باشد. در این استان به دلیل وجود عشایر بختیاری که کار اصلی شان دامداری است، پوست به وفور یافت می شود. با این حال صنایع چرم و پوست چندان رواج نداشته و فقط عده کمی از عشایر آنهم برای رفع نیاز خودشان و برای ساختن لوازم مورد استفاده زندگی مانند مشک و همیان از آن استفاده می کنند گاهی نیز از پوست برای دهل که از سازهای محلی است استفاده می کنند.
برپایی نمایشگاه ها و بازارچه های صنایع دستی در خوزستان
پرویز طلائیان پور، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی استان، اعلام کرد: به مناسبت روز جهانی صنایع دستی، نمایشگاه ها و بازارچه های صنایع دستی در شهرستان‌های مختلف خوزستان، فعالیت خود را آغاز کردند.
وی تصریح کرد: بر این اساس شنبه (۲۰ خرداد)، مرکز آموزشی صنایع دستی شهرستان کارون فعالیت خود را با آموزش بوریابافی آغاز کرد و در روزهای آتی این هفته هم، مرکز دیگری در شهرستان ایذه افتتاح خواهد شد.
طلائیان‌پور، اضافه کرد: همچنین از برپایی نمایشگاه و بازارچه در شهرستان‌های مختلف استان خبر داد و افزود: آبادان، خرمشهر، دزفول، بهبهان، کارون، اهواز و ایذه از جمله این شهرستان ها هستند که نمایشگاه ها و یا بازارچه های صنایع دستی در آنها تا روز ۲۷ خرداد فعال است.
وی به فعالیت کارگاه‌های تولید زنده صنایع دستی در این بازارچه‌ها نیز اشاره کرد و افزود: هدف از برپایی این ورک شاپ ها، آشنایی علاقه مندان با مراحل تولید و معرفی هرچه بیشتر صنایع دستی استان بوده تا بدین وسیله با فرهنگ‌سازی بیشتر در این عرصه، زمینه های لازم برای رونق بیشتر صنایع دستی در استان فراهم شود.
منبع: خبرگزاری شبستان
دیدگاهتان را بنویسید