عصر قرنطینه‌ی احساسی

جامعه ما درگیر بازطراحی روابط انسانی است؛ بازطراحی‌ای بدون مهندس، بدون نقشه، و با هزاران طراح ناشناس در قالب پست‌های اینستاگرامی و ویدیوهای الهام‌بخش. نخستین دستور این طراحی جدید، ساده و قطعی است:
«از آدم‌های سمی دوری کنید.»
جمله‌ای که در نگاه اول نجات‌بخش به‌نظر می‌رسد، اما هرچه بیشتر تکرار می‌شود، بوی ضدعفونی‌کننده‌ی عجیبی می‌گیرد.

مشکل از آن‌جاست که هیچ‌کس دقیق نمی‌گوید سم چیست.
در این نظام جدید، «آدم سمی» کسی است که ما را ناراحت می‌کند، ما را نقد می‌کند، ما را آینه می‌کند، یا بدتر از همه، ما را وادار می‌کند فکر کنیم.
در نتیجه، جامعه‌ای ساخته‌ایم از آدم‌های بی‌خطر، بی‌واکنش، بی‌اصطکاک — نسلی از موجودات لطیف که هر اختلافی را با گزینه‌ی «بلاک» حل می‌کنند.

ما دیگر در روابط‌مان حرف نمی‌زنیم، بلکه مدیریت محتوا می‌کنیم.
دوستی به من گفت: «فلانی رو آنفالو کردم، چون انرژی منفی داشت.»
پرسیدم: «یعنی باهات بحث کرده؟»
گفت: «نه، فقط همیشه نظر خودش رو داشت.»
در دنیای امروز، نظر داشتن خودش نوعی آلودگی تلقی می‌شود.

دوری از آدم‌های سمی تبدیل شده به سیاست قرنطینه‌ی احساسی؛ ما دیگر برای هم عطسه نمی‌کنیم، بلکه صرفاً سکوت می‌کنیم تا مبادا کسی آلوده شود. و نتیجه؟ یک جامعه بی‌مناقشه، اما به‌شدت بی‌گفت‌وگو.
گویی بزرگ‌ترین تهدید، دیگر ویروس نیست، بلکه تفاوت است.

گفت‌وگو از یادمان رفته، چون تمرینش نکرده‌ایم. تعامل به‌جای آن‌که هنر باشد، زحمت شده. هر مخالفتی را نشانه‌ی دشمنی می‌دانیم و هر نقدی را حمله‌ی شخصی.
پلتفرم‌ها، با شعار «احساس خوب داشته باش»، ما را در حباب‌هایی از رضایت مصنوعی قرار داده‌اند؛ جایی که هیچ‌کس اشتباه نمی‌کند، چون هیچ‌کس چیزی نمی‌گوید.

اما واقعیت این است که بدون آدم‌های اصطکاک‌زا، فکر هم از بین می‌رود.
همان‌طور که کمی نمک برای طعم ضروری است، اندکی «سم» هم برای زنده نگه داشتن گفت‌وگو لازم است.
در شیمی، سم فقط در دوز بالا کشنده است؛ در دوز پایین، محرک واکنش است.
شاید ما به‌جای حذف آدم‌های سمی، باید یاد بگیریم چطور بدن اجتماعی‌مان را به گفت‌وگو مقاوم‌تر کنیم.

شاید نسل ما، نه از آدم‌ها، بلکه از مواجهه می‌ترسد. از پرسش‌هایی که ممکن است پاسخ نداشته باشند. از سکوتی که باید پر شود، نه با نقل‌قول الهام‌بخش، بلکه با حضور واقعی دیگری.

و شاید وقتش رسیده از این سم‌شناسی اخلاقی دست برداریم.
زندگی انسانی، بی‌هیچ فیلتر و بلاکی، همیشه کمی سمی بوده است.
و اتفاقاً همان کمی سم، چیزی است که آن را زنده نگه می‌دارد.