هرمزگان بحرانزده یکسال پس از کرونا، حالا نه جان دارد نه آب. یکسالی میشود که خبری از باران درست و حسابی نیست. فروردین سال گذشته باران بیپروا بارید. کسی نتوانست جلویش را بگیرد. ذخایر آبی بزرگی چون سد «استقلال» میناب لبریز شد. آنقدر فراوانی آب بود که سد طاقت نیاورد و دهانه تحتانیاش را باز کردند. سه روستای شهرستان میناب به زیر آب رفت و آسیب دید. مسوولان گفتند بارندگی بیسابقه بوده و غافلگیر شدند. امسال که کرونا جان میگیرد، باران هم انگار قهر کرده و زمین تشنه است. روستاها با همان اندک آبی که از چشمه و برکه برایشان مانده، به زور بهار تازه آغازشده را باید به پایان برسانند. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان هم اعلام کرده است که تابستان امسال، بسیاری از روستاهای استان بدون هیچ منبع آبی باید سر کنند. نارضایتی از مدیریت آب و خشکسالی در هرمزگان قصه دیروز و امروز نیست. هرمزگانیها از خود میپرسند، تابستان گرم و بحرانزده پیشرو را چگونه باید بگذرانند؟
غصه بِرکه
غرب هرمزگان به بِرکههای (آب انبار) بزرگ و کوچکش معروف است. حوضهای زیرزمینی سرپوشیده، اغلب با سقفهای گنبدیشکل که آب را از تشباد جنوب خنک نگه میدارد. معماریاش شبیه زیارتگاه است. برکه در شهرستانهای پارسیان، بندرخمیر، بندرلنگه و بستک، سالانه برای ذخیره آب ساخته میشوند. مردمان بستک اما بیش از سایر شهرستانها از آب برکه مینوشند. هر سال که آفتاب کولهبارش را جمع میکند و غروب میکند، زنان و کودکانشان، دبه به دست، روانه برکه میشدند. آب راکد برکه مزه خاصی دارد. املاح شیمیایی ندارد. باران اگر باسخاوت ببارد، این بنای گنبدی سرریز میشود. چند روز باید بگذرد تا شن و گل و لای مسیر تهنشین شوند. باران سال گذشته برکهها را لبریز کرد. آسمان امسال لبهای تشنه را فراموش کرد و برکهها دیگر آبی ندارند. کمتر روستایی در بستک پیدا میشود که برکه پرآبی داشته باشد. آب لولهکشی روستاها شور و غیر قابل خوردن است. آب شیرین فقط به چند روستا، آن هم هفتهای یکبار میرسد. حجمش اما آنقدر کم است که دردی دوا نمیکند. باز مردم دست به دامن برکه هستند. برکهای که آب کیفیت مناسبی ندارد. پر از تکسلولی و گل و لای است. کلر هم فقط چندساعت در آب برکه دوام میآورد. این آب پر از باکتری و مواد معلق و گاه آلودگی، نسلهاست که لبان تشنه بستکیها را سیراب میکند. مردم از بیآبی، به همین هم راضیاند. «خدیجه» یکی از ساکنان روستای «ایلود» شهرستان بستک است. او میگوید: «فقط چند برکه باقی مانده که آبشان به ته نرسیده و قابل خوردن است. تهیه آن هم زحمت دارد. حالا که کرونا آمده، دلالان هم نمیروند از برکه آب بیاورند. باید خودت وسیلهای جور کنی و روزانه به راه بزنی. مسیر ناهموار تا زیر کوه را بروی تا بتوانی چند دبه آب بیاوری. مگر چند دبه کفاف میدهد؟» اگر همین چند برکه در روستاها هم آبشان تمام شود، مردم باید چه کنند؟
آب خلیج در کوزه فلات
فقط روستاها نیستند که ترس بیآبی دارند. هنوز تابستان نرسیده اما جیرهبندی آب شروع شده است. از بستک که آبش از چاههای روستای «لاورمیستان» در غرب هرمزگان تامین میشود گرفته تا بندرعباس که از سد «شمیل» و استقلال میناب. ساکنان محلههای مختلف شهرهای استان از جمله بندرعباس، از قطعی مکرر آب مینالند. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان در تاریخ ۱۶ فروردینماه ۱۴۰۰ از کم آبی قطعی در هرمزگان خبر داد. به گفته «امین قصمی»، تابستان پیش رو در برخی از روستاها دیگر هیچ منبع تامین آبی وجود ندارد. او کاهش بارندگی در فصل زارعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ را علت کاهش آب و خشکی سدها و چاههای تامین آب شرب مناطق مختلف استان عنوان کرد. مسوولان، از مردمی که سالها خشکسالی و کمآبی را تحمل میکنند، خواستهاند تا بیشتر از گذشته در «مدیریت مصرف» همکاری کنند. آب شیرینسازیشده خلیج فارس که پیش از آن به کرمان رفته بود، ۲۴ اسفندماه ۹۹، به یزد و اردکان رفت. مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی «چادرملو» اعلام کرد که فاز سوم خط اول انتقال آب از خلیجفارس به فلات مرکزی ایران ضامن سرمایهگذاری جدید ۷۴ هزار میلیارد تومانی در اردکان است. این طرح ۸۳۲ کیلومتری خط انتقال، امکان انتقال ۱۸۰ میلیون متر مکعب آب در سال به فلات مرکزی ایران را فراهم میکند. مردم وحشتزده از تابستان بیآب هرمزگان، از مسوولان میپرسند در سالی که استان تشنه است، چرا باید به استان دیگر آب دهد؟ چرا سالهاست چارهای برای تابستانهای گرم و بدون آب استان اندیشیده نمیشود؟
و هم گرم
«رضا امیری»، مدیر امور زراعت سازمان جهادکشاورزی هرمزگان با بیان اینکه سطح زیرکشت گندم در استان هزار هکتار نسبت به سال گذشته افزایش یافته اما برداشت آن نسبت به پارسال ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش دارد. به گفته او خشکسالی، کاهش بارندگی و گرم شدن هوا از مهمترین عوامل کاهش تولید گندم در استان است. مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ۲۳ اسفندماه ۹۹ اعلام کرد: «از مهرماه سال ۹۹ در کشور بهطور میانگین، حدود ۱۰۰ میلیمتر بارش رخ داده که این میزان نسبت به میانگین بلندمدت ایران حدود ۳۴ درصد کمتر است». به گفته این مرکز میزان بارشها در کشور طی سال آبی زراعی جاری نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۵۲ درصد کمتر گزارش شده است. برخلاف سایر استانها، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و خراسان رضوی با کمبارشی شدید در سال جدید مواجهند. با اینکه از سال ۱۳۹۸ برخی اقلیمشناسان گمان میکردند که دوره خشکسالی در ایران رو به پایان است اما کاهش چشمگیر بارشها در سال جاری موجب نگرانی مجدد از خشکسالی شده است. با اینکه پیشبینی شده در بهار ۱۴۰۰، بارشهای فروردینماه کمک باشد اما هنوز در هرمزگان خبری از باران نیست. هرچند با توجه به کاهش شدید بارشها در دی و بهمن ماه ۱۳۹۹، کمبودها در حوزه بارش به راحتی جبران نمیشود. نزدیک به ۲۰ سال است که هرمزگان از خشکسالی رنج میبرد. طبق آمار موجود، خشکسالی سال گذشته موجب خشک شدن ۳۶۵ حلقه چاه آب آشامیدنی، ۱۸ دهنه چشمه و قنات، ۱۰۰ حلقه چاه و کاهش آب ۱۳۵ حلقه چاه بین ۳۰ تا ۷۰ درصد از ۷۴ دشت موجود در هرمزگان شد. دشتهای باقیمانده نیز چون رنگ باران ندیدهاند شورهزار شدهاند. احداث چاههای غیرمجاز در دشتهای کشاورزی فعال همان ذخیره آب باقیمانده در دل زمین را هم بیرون کشیده است. بسیاری از کشاورزان در گرمای سال گذشته نخلستانهایشان طعمه حریق شد. آنچه مانده هم حالا تشنه سر به آسمان دارند و منتظر بارانند. اگر سال جدید باران نبارد، نخلها هم مثل هزار و ۸۱ نفری که کرونا جانشان را گرفت، از تشنگی یکی یکی سر به زمین میگذارند و همآغوش خاک میشوند.
* تشباد نوعی باد گرم است که تابستانها در جنوب میوزد.
منبع : اعتماد
دیدگاهتان را بنویسید