۵ سال گذشت و بار دیگر ممنوع الخروجی یک زن ورزشکار توسط همسرش خبرساز شد. سه شنبه ۲۸ بهمن ماه، «سمیرا زرگری»، سرمربی تیم ملی اسکی آلپاین زنان ایران از حضور در رقابت های جهان بازماند و نتوانست شاگردان خود را به مقصد ایتالیا همراهی کند. سال ۱۳۹۴ بود که ممنوع الخروجی نیلوفر اردلان ،کاپیتان تیم ملی فوتسال زنان ایران نخستین زمزمه های اصلاح ماده ۱۸ قانون گذرنامه را شکل داد، اصلاحی که می خواست لااقل گشایشی را در کار زنان شکل بدهد که در موارد اضطرار، صرفا از سر کین جویی همسران خود از شرکت در مجامع مهم بین المللی بازنمانند.گرچه ۵ سال پیش به نظر می رسید که دیگر فرصت اصلاح این ماده رسیده است و تجربه تلخ ممنوع الخروجی نیلوفر اردلان نباید تکرار شود، با وجود این، لایحه اصلاح نشد و قربانی دیگری از ورزش زنان گرفت.
ممنوع الخروجی سمیرا زرگری طی هفته گذشته واکنش های مختلفی را به همراه داشته است. سرمربی تیم ملی اسکی آلپاین بانوان در واکنش نخست چندان تمایلی به بازگویی مسائل شخصی و خانوادگی اش نداشت. در این میان نیز برخی از رسانه ها علت ممنوع الخروجی زرگری را «اختلافات خانوادگی» اعلام می کردند و به منتظر واکنش فدراسیون اسکی ایران بودند. این فدراسیون مشخصا توضیح رسمی در قبال ممنوع الخروجی سرمربی خود نداد، اما یک منبع آگاه از این فدراسیون درگفت وگو با یکی از رسانه ها عنوان کرده بود که این فدراسیون نهایت تلاش خود را در روزهای منتهی به اعزام برای حضور زرگری در ایتالیا انجام داده است، اما ممنوع الخروجی سمیرا زرگری رفع نشد و مسوولیت امور به «مرجان کلهر» عضو با سابقه تیم ملی اسکی آلپاین سپرده شد.
گمانه ها در ارتباط با علت اصلی ممنوع الخروجی زرگری ادامه داشت تا اینکه سرمربی تیم اسکی آلپاین زنان نخستین واکنش خود را در صفحه شخصی اینستاگرامش منتشر کرد و با توضیحاتی که داد، سویه دیگری از ضرورت اصلاح ماده ۱۸را نشان داد. زرگری نوشته بود:«روزها، ماه ها و سال هاست که شغل من از طرف شوهرم مسخره می شود. شوهری که امریکا به دنیا آمده و در ایران هم بزرگ نشده است. دلایل دیگر ممنوع الخروجی را هم خواهم گفت.» زرگری همچنین خطاب به مسوولان نوشته بود: «فقط به حمایت مسوولان محترم نیاز دارم چون سال هاست برای پرچم کشورم زحمت کشیده ام و عاشق کشورم هستم.» اشاره سرمربی تیم اسکی به محل تولد همسرش از واکنش کاربران فضای مجازی دور نماند، محور اصلی این واکنش ها حول این بحث بود که انتقام جویی با توسل به این ماده، صرفا به مردانی محدود نمی شود که داخل ایران زندگی می کنند و توسل همسری که در یک فرهنگ دیگر بزرگ شده است، نشان می دهد که این ماده بیش از آنکه از لحاظ قانونی در خدمت صیانت خانواده باشد، محملی است برای انتقام و تلافی. متعاقب انتشار واکنش های متعدد به ممنوع الخروجی سمیرا زرگری، یوسف اتفاق، همسر او در حساب کاربری خود ر اینستاگرام نوشت: «خانم زرگری گرامی، علت ممنوع الخروجی شما ناشی از رفتارهای نادرست و گفتار ناشایست و خلاف شان یک ورزشکار به عنوان الگوی زنان ورزشکار با همسرتان، اینجانب یوسف اتفاق می باشد.» اتفاق در این پست اینستاگرامی اعلام آمادگی کرده بود که وکیل و شخص او می توانند پاسخگوی سوالات تمام شبکه های بین المللی باشند، اما چندان تمایلی از سوی مخاطبان برای گفت وگو با این مردی نبود که بهانه اش برای محروم کردن همسر، «رفتار نادرست» و «گفتار ناشایست» بود. صحبت های اتفاق از تیغ تیز انتقادهای فعالان حوزه زنان در امان نماند. سمیرا زرگری بعدتر در صفحه اینستاگرامش اعلام کرد که خواستار اجازه خروج از کشور برای همه زنان است.
رقابت های مارپیچ بزرگ وکوچک مسابقات قهرمانی جهان به میزبانی ایتالیا روز شنبه با حضور دختران اسکی باز ایران در مارپیچ کوچک به پایان رسید و سمیرا زرگری نیز این بار با ایسنا گفت وگو کرد. گفت وگوی سرمربی تیم ملی اسکی آلپاین با این خبرگزاری در وهله اول دغدغه های او را نسبت به مسابقات نشان می داد. زرگری از دشواری های تمرین در روزهای شیوع کرونا، کمبود امکانات برای دختران اسکی باز ایران و توانایی دختران اسکی باز ایران گفته و اشاره کرده بود که طی این مدت از طریق تماس تصویری با شاگردان خود در ارتباط بوده است. زرگری ابراز خوشحالی کرده بود که حواشی ممنوع الخروجی او، لااقل به دیده شدن اسکی دختران ایران منجر شده است، او گفته بود:«شاید کسی اسکی دختران ایران را نگاه نمی کرد اما الان معلوم شد که آنها چقدر تلاش می کنند. خیری بود و از این بابت خیلی خوشحال هستم.» در انتهای این گفت وگو، زرگری از تماس آقای صالحی امیری، رییس کمیته ملی المپیک خبر داده و اشاره کرده بود که این کمیته قول مساعدت داده است.
با گذشت چند روز از انتشار گسترده خبر ممنوع الخروجی سمیرا زرگری، معاونت امور زنان و خانواده رییس جمهوری نیز به این مساله واکنش داد. معصومه ابتکار در حساب توییتری خود نوشت: «اصلاح چنین قوانینی نیازمند پشتوانه فقهی-حقوقی و همکاری قواست. معاونت رییس جمهوری در امور زنان و خانواده با برگزاری نشست و تهیه سند پشتیبان با همکاری دانشگاه مفید قم، «لایحه اصلاح بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه و الحاق یک تبصره به آن» را نیز علاوه بر «لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان…» تهیه کرده است.» علاوه بر ابتکار، اشرف گرامی زادگان، مشاور حقوقی و پارلمانی معاونت امور زنان و خانواده رییس جمهوری نیز به ایسنا گفت: «باعث تاسف است که هنوز پس از این همه فراز و فرودی که در جامعه رخ داده است ما همچنان اندرخم یک کوچه ایم. این ممنوع الخروجی آن هم برای زنان توانمند که با هدف ارتقای جایگاه ملی کشور صورت می گیرد، نشان از آن است که نتوانسته ایم درکشورمان حقوق زنان را ادا کنیم و کرامت آنان را پاس بداریم. وقتی اجازه داده می شود شخصیت و هویت مستقل زنان اینچنین گستاخانه زیر سوال برود.» گرامی زادگان با انتقاد از عدم ورود مسوولان و اعتراض آنها به این ناحقی اشاره کرده بود که دادستان کل کشور بنا به شرح وظایف خود با استناد به تبصره ماده ۲۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ می تواند در موضوع رفع ممنوعیت خروج از کشور به عنوان مدعی العموم ورود کند و این راه حل هم اکنون موجود است.
اصلاح ماده ۱۸ قانون گذرنامه اما پیش از این در زمان معاونت شهیندخت مولاوردی و متعاقب انتشار خبر ممنوع الخروجی نیلوفر اردلان مطرح شده بود. کاپیتان تیم ملی فوتسال بانوان به خواست همسر خود، «مهدی توتونچی» و با این ادعا ممنوع الخروج شده بود که «مادر به جای ورزش باید مراقب بچه اش باشد.» نیلوفر اردلان مدتی بعد با پیگیری های فدراسیون فوتبال وقت و اجازه دادستان، توانست در اردوی تیم ملی فوتسال در مکزیک حضور پیدا کند. این در حالی بود که همسرش تجدیدنظری درخصوص ممنوع الخروجی او نکرده بود.
مهر سال ۱۳۹۴ مولاوردی در نشست خبری به مناسبت روز خانواده با اشاره به دریافت ۱۰۴۰ ایمیل و نامه و بیش از ۱۱ هزار امضا، از ضرورت بررسی تبصره های قانون گذرنامه مصوب ۱۳۵۲ خبر داده و گفته بود:«هدف ما ایجاد تبصره هایی برای حضور زنان در مجامع علمی، فرهنگی و ورزشی در سطح جهانی است.» معاون وقت رییس جمهور در امور زنان در این نشست تاکید کرده بود که هدف اصلاح قانون است و نه تغییر آن. مولاوردی اشاره کرده بود که «در حال حاضر در تعامل با مراجع عظام برای همفکری و هم اندیشی جهت پیشبرد این موضوع هستیم.» مولاوردی در این نشست تاکید کرده بود که منظور از اصلاح قانون، حذف اجازه شوهر برای خروج زن از کشور نیست و این اصلاح صرفا متوجه برخی از زنان و در شرایط اضطرار خواهد شد. دو سال بعد از اظهارنظر مولاوردی، «زهرا نعمتی»، پرچمدار بازی های المپیک ۲۰۱۶ ریو و قهرمان پارالمپیک ۲۰۱۶ ریو در رشته تیر وکمان از سوی همسرش ممنوع الخروج شد. «رهام شهابی پور»، همسر زهرا نعمتی که خود نیز از اعضای تیم تیر وکمان ایران بود، در این باره گفته بود:«بعد از بازی های پارالمپیک ۲۰۱۶ ریو، زهرا نعمتی بنا بر دلایلی منزل را ترک کرد و با وجود اینکه چندین بار خواستار بازگشت او به منزل بودم، از زندگی با من امتناع کرد و حتی درخواست طلاق داد. پس از این اتفاق، او را ممنوع الخروج کرده ام تا نتواند در هیچ تورنمنت برون مرزی ای شرکت کند.»
ممنوع الخروج شدن زهرا نعمتی بار دیگر محرک اصلاح این ماده شد. مولاوردی در مرداد ۱۳۹۶ اعلام کرد، اصلاح گذرنامه به عنوان یک طرح تقدیم هیات رییس مجلس شورای اسلامی شده است. پروانه سلحشوری، رییس فراکسیون زنان مجلس دهم شورای اسلامی نیز گفته بود که طرح اصلاح قانون گذرنامه در راستای تسهیل امکان خروج زنان از کشور در شرایط اضطرار با قید دو فوریت تقدیم هیات رییسه مجلس شده است. این اصلاحیه به گفته سلحشوری، این امکان را به زنان فعال در حوزه های مختلف ورزشی، اقتصادی و علمی می داد تا بتوانند در موارد اضطرار امکان خروج از کشور را داشته باشند. این تبصره علاوه بر این شامل خروج از کشور برای معالجه نیز می شد و تایید آن نیز به عهده دادستان بود. فاطمه ذوالقدر، عضو هیات رییسه فراکسیون زنان مجلس دهم شورای اسلامی نیز در مورد طرح اصلاح قانون گذرنامه گفته بود که طرح مجلس پس از ماجرای زهرا نعمتی تدوین شده و با قید دوفوریتی و امضای ۱۷ عضو فراکسیون زنان به مجلس تقدیم شده است. با وجود تلاش مجلس دهم، اصلاح قانون سال ۱۳۵۲ ناکام ماند و همچنان ممنو ع الخروج کردن زنان می تواند در مواقع بحران خانواده نقش گروکشی را بازی کند. به گفته پروانه مافی، نماینده مردم تهران در مجلس دهم، علت ناکامی این طرح مخالفت نمایندگان مرد در مجلس و اصرار آنها برای نظارت مردانه در خروج زنان از کشور بود.
با گذشت حدود ۵ سال از زمان طرح اصلاح تبصره ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه، همچنان خروج زنان از کشور در ید مردان است و این قانون قدیمی نتوانسته خود را منطبق بر واقعیت های عیان جامعه کند. جهت گیری همسران این سه زن ورزشکار و اظهارنظرهای هر سه آنها در یک امر مشترک است اینکه قانون به عنوان دستاویزی برای گروکشی و لجاجت بدل شده، اینجا روح قانون است که از بین می رود، اینجا قانون دیگر در حمایت از نهاد خانواده برنمی خیزد. نگاهی کوتاه به زندگی این سه زن ورزشکار پس از ممنوع الخروجی آنها توسط همسران شان نشان می دهد که سال ها پیش این قانون باید خود را با عرف و واقعیت جامعه هماهنگ می کرد تا به بستری برای سوءاستفاده برخی بدل نشود. تا زمان اصلاح این ماده، سمیرا زرگری آخرین قربانی این قانون نخواهد بود. اما آیا طرحی که در مجلس دهم ناکام ماند، می تواند در مجلس یازدهم به ثمر بنشیند؟ طی هفته گذشته فراکسیون زنان مجلس یازدهم کمتر واکنشی به این مساله نشان نداده است. با وجود این، ورزش زنان تا چه زمانی باید قربانی بدهد تا بلکه یک ماده و یک تبصره به نفع آنان تغییر کند؟
منبع :اعتماد
دیدگاهتان را بنویسید